Медициналық сақтандыру жүйесінде қандай өзгерістер болып жатыр және олар азаматтарға қалай әсер етеді?
2026 жылдан бастап айтарлықтай маңызды заңнамалық өзгерістер күшіне енеді. Біріншіден, бес жыл ішінде жарналарын үнемі төлейтін азаматтар қазіргі 3 айдың орнына төлемдер тоқтатылғаннан кейін тағы 6 ай медициналық көмек ала алады. Екіншіден, жергілікті бюджеттен халықтың әлеуметтік осал топтары - дағдарыстық және шұғыл D және E санаттары, сондай-ақ тіркелген жұмыссыздар үшін жарналар төленетін болады. Сонымен қатар, жарналарды есептеу үшін табыстың жоғарғы шегі ұлғайтылды: жұмыскерлер үшін — 10 ең төменгі жалақыдан 20 ЕТЖ-ға дейін, жұмыс берушілер үшін — 40 ЕТЖ-ға дейін, ал мөлшерлемелер 2% және 3% деңгейінде сақталды. Бұл шаралар денсаулық сақтау жүйесінің тұрақты қаржыландырылуын қамтамасыз етіп, халықтың медициналық көмекпен қамтылуын кеңейтуге мүмкіндік береді.
Облыстың медициналық ұйымдарын қаржыландыруға жеткілікті қаражат бөлініп жатыр ма?
Әрине, денсаулық сақтау жүйесінің қажеттіліктерін толық көлемде қамтамасыз ету үшін қаржы әрдайым жеткілікті бола бермейді. Алайда, медициналық сақтандыру жүйесінің енгізілуімен саланы қаржыландыру айтарлықтай артты. Бүгінгі таңда облыстың денсаулық сақтау бюджеті 163,5 млрд теңгені құрайды. Жедел медициналық көмек пен санитариялық авиация, бастапқы медико-санитариялық көмек, гемодиализ, сондай-ақ әлеуметтік маңызы бар аурулар (туберкулёз, ВИЧ-инфекция және т.б.) сияқты маңызды бағыттар барынша қаржыландырылған. Бөлінген қаржы көлемі біздің клиникаларға онкологиялық және онкогематологиялық ауруларды заманауи емдеу әдістерін қолдануға, нейрохирургия, травматология және ортопедия, кардиохирургия және басқа да бағыттар бойынша әлемдік деңгейдегі жоғары технологиялық операцияларды орындауға мүмкіндік береді. Дегенмен, жоғары деңгейдегі медициналық көмектің сапасын сақтау үшін орасан зор шығындар қажет - бұл қымбат медициналық жабдықтар, сондай-ақ дәрігерлер мен орта медициналық қызметкерлердің біліктілігін тұрақты түрде арттыру. Бұған, әрине, қаражат әрдайым жеткілікті бола бермейді, сондықтан кейбір жаңа технологиялар, әсіресе диагностикалық бағыттағы, белгілі бір кідіріспен енгізіледі.
Сонымен қатар, профилактикалық іс-шараларға ерекше көңіл бөлінеді, оның ішінде созылмалы және онкологиялық ауруларды ерте анықтау бағдарламалары, балаларды профилактикалық тексерулерден өткізу. Ауруларды ерте кезеңде анықтау және асқынулардың алдын алу ресурстарды тиімді бөлуге және емдеу шығындарын азайтуға мүмкіндік береді.
Бұл қаражат медициналық ұйымдар тарапынан қаншалықты тиімді пайдаланылуда?
Қор медициналық ұйымдардың жалақы, салық, дәрі-дәрмек пен медициналық бұйымдарды сатып алу, коммуналдық және басқа да шығындарын қаржыландырмайды. Біз ауруханалар мен емханаларға көрсетілген қызметтер үшін - тексерулер, тәулік бойы және күндізгі стационарда емдеу, шұғыл және жедел медициналық көмек үшін ақы төлейміз. Төлем денсаулық сақтау министрлігі бекіткен тарифтерге сәйкес, көрсетілген жағдайлар мен қызметтердің стандарттарға сәйкестігіне жүргізілген таңдамалы мониторингтен кейін ғана жүзеге асырылады. Диагностикалық және емдік іс-шараларды орындау кезінде медициналық ұйымдар көрсетілетін көмекті ұйымдастыру стандарттарын басшылыққа алуы тиіс. Егер осы стандарттардың бұзылуы анықталса, Қор денсаулық сақтау министрлігі бекіткен тиісті бұйрықтарға сәйкес экономикалық ықпал ету шараларын қолданады. Медициналық ұйымдардың қызметін медициналық және фармацевтикалық бақылау комитеті, сондай-ақ қадағалау органдары бақылайды. Мемлекеттік мекемелерде түскен қаражаттың тиімді және заңды пайдаланылуын жергілікті денсаулық сақтау басқармасы қадағалайды, сонымен қатар медициналық ұйымдар қаржы органдары тарапынан тексеруден өтеді. Осының бәрі қаражаттың тиімді және ашық пайдаланылуын қамтамасыз етеді.
Біздің азаматтарға бақылау жүргізу мүмкіндігі бар ма?
Цифрлық дәуірде бұл мәселе қиындық тудырмайды. Бізге азаматтардан кейбір тексерулердің жасалғаны туралы шағымдар түседі, алайда іс жүзінде олар жасалмаған болып шығады. Барлық бұл өтініштер тексеруден өтеді, және егер шағым расталса, медициналық ұйымға көрсетілген қызметтің құнының үш еселенген мөлшерінде айыппұл салынады. Сонымен қатар, бізде тиімді кері байланыс жүйесі құрылған. Әр азамат Қордың цифрлық кері байланыс арналары арқылы көрсетілген қызметтерді бақылауға мүмкіндік алады – 1414 байланыс орталығы, «Qoldau 24/7» мобильді қосымшасы, www.msqory.kz сайты, Telegram-дағы Saqtandyrybot. Бұл платформаларда халыққа білікті ақпараттық және кеңес беру қолдауы көрсетіледі, шағымдар, сұрақтар мен ұсыныстар өңдеуге қабылданады. Биылғы 9 ай ішінде бізге 680 шағым түсті, оның 268-і негізді деп танылды. Шағымдар негізінен медициналық көмек көрсетуден бас тарту немесе ем сапасына қатысты болды. Өтініштерді талдау көрсеткендей, олардың басым көпшілігі «осында және қазір» қағидаты бойынша, яғни медициналық ұйымда сол жерде шешілуі мүмкін. Барлығы әкімшілікке байланысты: олар тіркеу/қабылдау бөлімінен бастап бүкіл технологиялық процесті қалай ұйымдастырған, пациент үшін диагностикалық және емдік процедураларды өту қолайлы әрі қолжетімді ме, қажетті ақпарат қолжетімді ме? Кейбір клиникалардың тәжірибесі көрсеткендей, стандартты емес ғимараттарда да жұмыс дұрыс ұйымдастырылуы мүмкін. Жалпы, біздің халық түсіністікпен қарап, медициналық қызметкерлердің еңбегін құрметтейді. Мұнда «дәрігер-пациент» байланысын дұрыс орнату өте маңызды.
Біздің өңірде тұрғындар жарналарды төлеу бойынша қаншалықты жауапкершілік көрсетеді?
Қорға түскен жарна және аударымдар көрсеткіштері тұрақты өсіп отыр: біздің өңірдегі төлеушілерден 9 ай ішінде 48,3 млрд теңге түскен, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 4 млрд теңгеге көп. 2025 жылғы 30 қараша жағдайы бойынша Қарағанды облысында 1 миллионнан астам адам сақтандырылған, сақтандырылмаған азаматтар саны шамамен 178 мыңды құрайды. Сақтандырылмағандар саны тұрақты өзгеріп отырады, бұл бірнеше факторларға байланысты: ішкі көші-қон, жұмыс орнын ауыстыру, оқу орындарының аяқталуы, нәтижесінде бірнеше ай төлемсіз қалады да, сақтандырылған мәртебесін жоғалтуға әкеледі. Ал МӘМС Заңына сәйкес, мәртебені сақтау үшін соңғы 12 ай бойы төлемдер үздіксіз жүргізілуі керек. Кейде мәртебе ұзақ еңбек демалысына шыққан білім беру, денсаулық сақтау саласының қызметкерлері немесе ірі кәсіпорындар қызметкерлерінің төлемдерінің дұрыс аударылмауынан да жоғалуы мүмкін, әсіресе демалыс 30 күннен асқан жағдайда.
Өкінішке қарай, медициналық сақтандыру жүйесі енгізілгеннен бері бірде-бір төлем жасамаған азаматтар да бар, біздің өңірде мұндай азаматтар 15 мыңнан асады. МӘМС жарналары жинақтау сипатына ие емес, олар дереу қажет адамдарға медициналық-диагностикалық қызметтер көрсетуге жұмсалады. Бұл – бірлескен жауапкершілік принципі, яғни әрбір төлеуші өз үлесін қосады және бұл жүйенің қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
D және E дағдарыстық және шұғыл санаттарға жататын сақтандырылмаған азаматтар үшін жарналарды төлеу механизмі қалай жұмыс істейді?
2026 жылғы қаңтардан бастап, бүкіл ел бойынша осы санаттағы шамамен 1 миллион азамат жергілікті бюджет есебінен сақтандырылатын болады, біздің өңірде мұндай азаматтар саны 60 мыңнан асады.
Осы санаттағы азаматтардың жарналары бойынша қаржыландыру механизмі толық автоматтандырылған және бірнеше кезеңнен тұрады. Ай сайын «Сақтандыру» ақпараттық жүйесі барлық сақтандырылмаған азаматтардың дербес деректері бар тізімді құрастырады және оны Еңбек ресурстарын дамыту орталығына жібереді. Орталық соңғы 3 ай ішінде зейнетақы жарналарын аудармай, дағдарыстық немесе шұғыл әлеуметтік деңгейге жататын жұмыссыз азаматтар туралы мәліметтерді қалыптастырады және жібереді. Осы мәліметтер негізінде Қор аталған азаматтарға «сақтандырылған» мәртебесін «Сақтандыру» жүйесінде береді. Оларға автоматты түрде D немесе E санаты белгіленеді. Кейін Қордың ақпараттық жүйесінде осы санаттағы азаматтардың медициналық көмек алған тізілімі қалыптасып, осы деректер жергілікті атқарушы органдарға МӘМС жарналарын төлеу үшін жіберіледі.
2026 жылға қандай міндеттер қойылған?
Келесі жылы біз мынадай міндеттерді жоспарлап отырмыз: емдеу-диагностикалық процесті, қаржылық ағымдарды, шығындардың ашықтығын бақылауды күшейту, аурудың болжамдарына сәйкес қаржыландыру құрылымын оңтайландыру, басым бағыт – алдын алу шаралары.
Осы міндеттерді орындауға цифрландыру мен жасанды интеллект енгізу көмектеседі. Қазір Қорда емделген жағдайлар мен консультативті-диагностикалық қызметтерді экстерриториалды мониторинг принципі енгізілген, яғни сараптама басқа өңірлердің сарапшылары арқылы кездейсоқ таңдау әдісімен жүргізіледі.
